Langs wegen en dijken in Leuvenheim bloeit nu de wilde peen. Zoek naar witte bloemschermen in de berm langs de provinciale weg, zowel richting Dieren als naar Zutphen. Wilde Peen en IJsseldal horen bij elkaar. Langs de IJssel en andere grote rivieren, en in laag Nederland, is de wilde peen een algemene bewoner van graslanden die niet bemest worden. Wilde peen behoort tot de familie van de schermbloemen. Op de foto ziet u waarom: de fijne witte bloemen staan gerangschikt in een plat scherm aan het eind van de steel, met daaronder een elegante krans van sprietige schutbladeren.
Tweejarig
Peen is tweejarig. Dat betekent dat de plant in het eerste jaar kiemt, bovengronds een aantal bladeren produceert met ondergronds een dikke penwortel. In die wortel worden de voedingsstoffen opgeslagen voor de groei in jaar twee. Maar eerst moet de plant de winter door. De winterkou is nodig om in het tweede jaar in een groeispurt te kunnen raken. De plant wordt dan gemakkelijk 60 tot 80 centimeter hoog. Meestal zijn er verscheidene bloemschermen, die achter elkaar in bloei raken. Dat is natuurlijk slim bedacht. Want mocht in de bloeiperiode het een week zo slecht weer zijn dat de insecten zich koest houden, dan is er nog een tweede of derde bloemscherm die het later misschien beter treft met het weer en die dan volop wordt bestoven. Door de bloei te spreiden, spreidt de plant de risico’s van slecht weer. Want zonder insecten geen bestuiving, en zonder bestuiving geen zaden. En zonder zaden geen nieuwe planten.
Wortel
Mocht u het gevoel hebben dat de bladeren van de wilde peen u bekend voorkomen, dan kan dat kloppen. Wilde peen is namelijk de stamouder van de oranje wortel die wij als groente eten. De soort komt tot in Azië voor. Lang geleden, nog voor de westerse jaartelling, is de wilde wortel in Afghanistan en het nabije oosten gecultiveerd tot een gewas met een grote paarse wortel. De oude Grieken kenden de groente al en de Romeinen hebben het gewas over Europa verspreid. In de 18e eeuw werd in Nederland uit de paarse wortel een oranje wortel gekweekt, en dat is de wortel die we als zomerwortel of winterwortel uit onze hedendaagse groentewinkels kennen. Dus het bosje wortelen en de winterpeen waren er nooit geweest zonder die wilde peen. Denk daar maar eens aan als u langs de dijk loopt of langs de provinciale weg fietst en u ziet al die elegante witte bloemschermen.
Groente
Er zijn meer schermbloemen die het tot groente of keukenkruid in onze keukens hebben geschopt. Langs de dijk en de provinciale weg in ons dorp ziet u ook gele schermbloemen. Die zien er wat grover uit dan de schermen van de wilde peen, met fraaie geelgroene bloemschermen. Het is de pastinaak. Inderdaad, de stamvader van de pastinaak die we als groente kennen. Net als de peen hebben pastinaken een lange dikke, spits toelopende wortel. Dankzij die wortel zijn ze veel beter bestand tegen langdurige droogte. Toen in de zomer van 2018 het gras geel op apegapen lag, groeiden peen en pastinaak doodleuk door en kwamen zelfs tot bloei.
Let op: ook gifitige soorten!
Andere soorten schermbloemen die in ons landschap voorkomen, hebben onze keuken niet weten te bereiken. Zoals fluitenkruid, berenklauw en engelwortel. Maar pas op als je gaat experimenteren! Er zijn namelijk ook giftige soorten schermbloemen, zoals de dolle kervel. De gevlekte scheerling, die niet in Leuvenheim voorkomt, is het klassieke moordwapen waarmee Socrates werd vergiftigd. Maar met de wilde peen bent u veilig!
Dit bericht is geschreven door Paul Opdam voor de rubriek 'Uitgelicht' in de Van Schans tot Wildbaan, juli 2020 (kijk hier voor de gehele Schans). In deze rubriek vestigt Paul Opdam onze aandacht op bijzondere verschijnselen uit het rijke landschap in en rond Leuvenheim. Paul woont aan de Hoofdstraat en is van beroep landschapsecoloog. Tot aan zijn pensionering werkte hij als hoogleraar in Wageningen. Hij maakt deel uit van het Landschapsnetwerk Brummen. Meer weten over het Brummens landschap? Kijk op www.landschapsnetwerkbrummen.nl.